Foreks – İstanbul Sanayi Odası (İSO) Yönetim Kurulu Lideri Erdal Bahçıvan, ‘OVP Bir Yılını Tamamlarken Türkiye’de Üretim Hayatının Değerlendirilmesi’ ana gündemi ile toplanan İSO ağustos ayı Meclis Toplantısı’nda konuştu.
Bugün bir yılı geride kalmak üzere olan 2024-2026 devri Orta Vadeli Programı, itimadın tekrar tesis edilmesi için değerli bir birinci adım olarak nitelendiren Erdal Bahçıvan, “OVP’nin odak noktasında ‘fiyat istikrarının tesisi’ yer alıyordu. Mayısta yüzde 75 seviyesinde tepe yapan yıllık enflasyonun haziranda düşmeye başlamasıyla birlikte mevcut programın ‘geçiş süreci’ sona ererken ‘dezenflasyon sürecinin’ başladığı ilan edildi. Genel beklenti ise enflasyonun bu yılı Merkez Bankası’nın kestirim aralığının üst bandı olan yüzde 42 dolayında kapatacağı istikametinde.” dedi.
Bugünün enflasyonu ile 70’li, 80’li, 90’lı yılların enflasyonunu karşılaştırmamak, karıştırmamak gerektiğini kaydeden Erdal Bahçıvan, “Çünkü bugünkü enflasyon, ekonomik olarak da sosyolojik olarak da ve daha değerlisi topluma kalıcı olarak bırakmış olduğu hasar bakımından da o yıllardaki enflasyondan çok daha farklı. Fiyat istikrarından uzaklaştığımız, yüksek enflasyon ile yaşadığımız her geçen gün, bunun toplumdaki sosyolojik ve ruhsal tesirleri daha da ağırlaşıyor. Çalışma dünyası ve günlük hayatın etik ve ahlak kurallarında bu enflasyonun yarattığı tahribat maalesef artarak kendini gösteriyor. Bu enflasyon sosyolojik olarak çok daha farklı bir enflasyon.” diye konuştu.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Meclisi’nin 2024 yılı Ağustos ayı olağan toplantısı ‘OVP Bir Yılını Tamamlarken Türkiye’de Üretim Hayatının Değerlendirilmesi’ ana gündemi ile gerçekleştirildi. İSO Yönetim Kurulu Lideri Erdal Bahçıvan’ın açılış konuşmasını yaptığı toplantıda Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) Kurucu Yöneticisi Prof. Dr. Güven Sak, İktisat Gazetesi Köşe Müellifi Alaattin Aktaş, ROTA Portföy Başekonomisti Hasret Bayraktar Gökşen ve Peninsula Corporate Finance Kurucu Ortağı, Stratejist Fatih Keresteci’nin iştirakiyle bir de panel düzenlendi.
OVP’DEKİ TEMEL MAKRO GAYELER TUTARLILLIK GÖSTERMELİ
Geçen yıl eylül ayında iktisat için bir yol haritası özelliğine sahip Orta Vadeli Program’ın (OVP) açıklandığını hatırlatan Erdal Bahçıvan, “Kabul etmemiz gerekiyor ki geçtiğimiz yıllarda OVP’lerin argümanlı gayeleriyle tüm bölümlerde beklenti ve heyecan yaratmasına karşın, bunun kısa sürdüğüne ve istenen sonuçların alınamadığına sıklıkla tanıklık ettik. Bu durum bazen açıklanan maksatların gerçekçiliği konusundaki kuşkuların giderilememesinden, bazen de türlü sebeplerle uygulamada ortaya çıkan dertlerden kaynaklandı. OVP’lerde büyüme, enflasyon, istihdam, cari istikrar, bütçe açığı üzere temel makro ekonomik gayelerin kendi içinde tutarlılık arz etmesi, güçlü makro modellere dayanması ve iktisadın tüm aktörleri açısından ikna edici olması gerekiyor. Zira OVP’nin rolü, yalnızca gelecek yılın bütçe kanununa ve gelecek üç yılın iktisat siyasetlerine temel oluşturmakla hudutlu değil. Tıpkı vakitte gerçek bölüme, finans dünyasına ve kamuoyuna verdiği sinyallerle ekonomik beklenti ve davranışları da etkiliyor. Tam da bu nedenle kamuoyunda gerçekçiliği sorgulanan, kararlılıkla uygulanmayan programların itimat yitirmesi ve bu güvensizliğin geleceğe taşınması da son derece doğaldır. Maalesef itimat kaybının nelere mal olacağının somut örneklerinden birini, hala geride bırakmaya çalıştığımız enflasyonist devir bize net bir formda gösterdi. Kısa vadede güçlü büyüme oranları yakalamayı her şeyin üstünde tutup, nitelik ve sürdürülebilirliğe ait riskleri bilinmeyen bir geleceğe ötelediğimizde, telafisi çok sıkıntı bir tabloyla karşılaşıyoruz.” dedi.
YENİ OVP, HEYECAN VE OLUMLU BEKLENTİ YARATTI
Fiyat istikrarının bozulmasının kısa müddette finansal istikrarı da tehdit eder boyuta ulaştığını kaydeden Erdal Bahçıvan, “Kendimizi büyük bir fiyat kaosunun içinde bulduk ve neredeyse bir hafta sonrasını bile öngöremez hale geldik. Tüm bunlar sırf satın alma gücünün ve refahın değil, maalesef ticaret hayatındaki etik bedellerin de önemli formda aşınmasına yol açtı. Neyse ki bu sürdürülebilir olmayan yaklaşım, 2023 ortasından itibaren iktisat idaresindeki değişikliklerle birlikte yerini çok daha sağlıklı bir yönelime bırakmış durumda. Bugün bir yılını geride bırakmak üzere olduğumuz 2024-2026 devri Orta Vadeli Program, inancın tekrar tesis edilmesi için kıymetli bir birinci adımdı. Birkaç ay içinde, biz endüstriciler de dahil olmak üzere toplumun tüm kısımlarının iştirakiyle, yapılan istişareler ışığında hazırlanan ve hala uygulanmakta olan Orta Vadeli Program (OVP) hepimiz için umut oldu. Uzun yıllardan beri, ortaya koyduğu amaçlarla ahenk göstermeyen başka OVP’lere nazaran çok daha gerçekçi amaçları olan bir program olarak hazırlandı. Gerçekçi maksatlar derken yalnızca sayılara dayanan bir OVP’den kelam etmiyorum. Muhakkak vizyonları ve yapısal ıslahatları da işaret etmesi, geçmiş OVP’lerden farklılığını ortaya koymuştu. Bunların da değerli bir kısmı zati bizim periyot devir lisana getirdiğimiz konulardı. Hakikaten iktisat siyasetlerinde uzun vakittir beklediğimiz ‘rasyonaliteye dönüş’ perspektifiyle birlikte son OVP’nin evvelkilere nazaran kamuoyunda daha fazla heyecan ve olumlu beklenti yarattığını da gördük.” diye konuştu.
SOSYOLOJİK OLARAK ÇOK DAHA FARKLI BİR ENFLASYON
Tüm yaşananlara bakıldığında geçen yılın OVP’sinde yüzde 4 olan 2024 büyüme gayesinin yakalanmasının kolay gözükmediğine dikkat çeken Erdal Bahçıvan, “Geçen yılki öngörümüzü doğrulayacak halde, dezenflasyonu sağlamak için ekonomik büyümeden vermemiz gereken taviz düşündüğümüzden daha yüksek olabilir. OVP’nin odak noktasında yer alan ‘fiyat istikrarının tesisi’ konusuna gelirsek; mayısta yüzde 75 seviyesinde tepe yapan yıllık enflasyonun haziranda düşmeye başlamasıyla birlikte mevcut programın ‘geçiş süreci’ sona ererken ‘dezenflasyon sürecinin’ başladığı ilan edildi. Başta döviz kuru olmak üzere maliyet baskılarındaki hafifleme, temel mal fiyatlarının artışında değerli bir gevşeme sağlamış görünüyor. Öbür yandan, hizmet enflasyonunda ise katılığın kiralar öncülüğünde sürdüğü ve bu tarafta güzelleşmenin daha gecikmeli olacağı anlaşılıyor. Genel beklenti ise enflasyonun bu yılı Merkez Bankası’nın iddia aralığının üst bandı olan yüzde 42 dolayında kapatacağı istikametinde. Doğal enflasyon demişken, bugünün enflasyonu ile çoğumuzun hatırlayacağı 70’li, 80’li, 90’lı yılların enflasyonunu karşılaştırmamak, karıştırmamak gerektiğini düşünüyorum. Zira bugünkü enflasyonun, ekonomik olarak da sosyolojik olarak da ve daha kıymetlisi topluma kalıcı olarak bırakmış olduğu hasar bakımından da o yıllardaki enflasyondan çok daha farklı olduğunu kabul etmeliyiz. Bunu her geçen gün biraz daha çarpıcı bir halde görüyoruz. Hülasa bu enflasyon sosyolojik olarak çok daha farklı bir enflasyon.” tabirlerini kullandı.
BUGÜNKÜ ENFLASYONUNUN TOPLUMDA YARATTIĞI HASAR DAHA BÜYÜK
Bugünkü enflasyonun geçmişten neden daha farklı olduğu hakkında da değerlendirmelerde bulunan Erdal Bahçıvan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Her şeyden evvel o günlerin Türkiye’sindeki tüketim kalıpları, tüketim harcamaları ve tüketimin çerçevesi çok dar ve kısıtlıydı. Bugün ise 2000’li yılların başından itibaren 100-150 milyar dolarlık bir Türkiye’den 1,2 trilyon dolara yaklaşan ve zenginleşen, buna bağlı olarak tüketim alışkanlıkları değişen, hayatın her alanında daha rahat borçlanmaya gidilen, risk alınan bir Türkiye’de yaşıyoruz. İktisadı daha küçük bir ülke sosyolojisinden, bugün zenginleşmiş bir toplumda bu türlü bir enflasyona yakalandığınız vakit, iktisatta oluşan tahribat ve bunun toplumda yarattığı hasar da daha büyük oluyor. Aslında bunun yansımalarını ve tesirlerini, üretimden tüketime kadar hayatımızın her alanında görüyoruz. Fiyat istikrarından uzaklaştığımız, yüksek enflasyon ile yaşadığımız her geçen gün, bunun toplumdaki sosyolojik ve ruhsal tesirleri daha da ağırlaşıyor. Çalışma dünyası ve günlük hayatın etik ve ahlak kurallarında bu enflasyonun yarattığı tahribat maalesef artarak kendini gösteriyor. Vakit zaman meclisimizde yaptığım konuşmalarda geçmişte bu hususta yaptığımız ihtarları hatırlatıyorum. Bugün o söylemlerimize ve ikazlarımıza değinmek istemiyorum. Lakin o zamanki uyarıcı söylemlerimizin özünde işte bu vardı. Artık itiraf etmek gerekirse biz bu mevzuyu maalesef çok hafife almışız. Dahası bu sürecin başında işin nereye varabileceğine ait söylemlerimize rağmen, biz bile sonucun bu kadar ağır olacağını iddia etmiyorduk. Bu nedenle bugün yeni iktisat idaremizin bu mevzuda verdiği çabanın hiç lakin hiç hafife alınmaması gerektiğini düşünüyoruz. İktisadın tekrar fiyat istikrarına kavuşması noktasında alınan kararları yerinde buluyor ve sonuçları için toplumun her kısmına sorumluluk düştüğünü söylüyoruz. Bu mevzunun olağana döneceği günler için sabır ve fedakârlık göstermeliyiz.”
KAMUDA TASARRUF TEDBİRLERİNE RİAYET EDİLMELİ
Enflasyonla uğraşın en değerli evresinin, tam da içinden geçtiğimiz periyotta başladığının altını çizen Erdal Bahçıvan, “Çünkü artık enflasyonun denetim edilmesi en sıkıntı olan kısmına, yani beklentilerin ve fiyatlama davranışlarının olağanlaşmasına odaklanacağız. Merkez Bankası’nın açıklamaları bize şunu gösteriyor: Önümüzdeki periyodun para siyaseti kararlarında, enflasyonun ana eğilimindeki düşüşün sürmesi ve bilhassa 2025 yılı beklentilerinin istenen düzeylere yaklaşması belirleyici olacak. Bu noktada değinmemiz gereken bir başka konu da maliye siyasetlerinin dezenflasyon maksadıyla ahengi. Çünkü defaten belirttiğimiz üzere kamunun gerek harcama disiplini, gerekse yapısal siyasetlerle bu gayrette destekleyici olması gerekiyor. Son devirde vergi oranlarında yapılan artışlara karşın, ekonomik faaliyette yaşanacak yavaşlamanın vergi gelirlerini olumsuz etkileyebileceği gerçeği, temmuz ayı bütçe datalarında birinci belirtilerini gösterdi. Hasebiyle sarsıntı bölgesinin tekrar inşası hariç olmak üzere kamuda tasarruf tedbirlerine riayet edilmesi, kayıt dışılıkla uğraşta kalıcı kazanımlar elde edilmesi ve uzun müddettir lisana getirdiğimiz vergi ıslahatları için adım atılması büyük değer arz ediyor.” dedi.
SANAYİCİ YÜKLÜ FİNANSMAN KAYNAĞINA GEREKSİNİM DUYUYOR
Ekonominin paydaşları olarak ekonomik dengelenme doğrultusunda yaşanılan geçiş sürecine toplumun her kesitinden olduğu üzere endüstriciler olarak da önemli bir katkı sunduklarına vurgu yapan Erdal Bahçıvan, “Fakat bu süreçte, sık sık lisana getirdiğimiz üretimde verimlilik ve teknoloji açığımızı kapatacak kapsamlı bir ıslahat sürecine de odaklanmamız gerekiyor. Uygulanmakta olan maliye ve para siyasetleri, fakat eğitim, altyapı, işgücü piyasası, teşvik sistemi üzere pek çok alanda bütüncül bir stratejik planlama ile tamamlanırsa gerçek manada bir muvaffakiyet elde edilmiş olacaktır. Çünkü hem 2025’in hem de muhtemelen 2026’nın gerçek kesimimiz açısından çok da konforlu bir yatırım ve iş yapma ortamı vadettiğini söylememiz sıkıntı. Bu bağlamda, iş dünyamızın yakın geleceğe itimatla bakmasını temin edecek bir yaklaşımın korunması çok değerli. Endüstrimizin büyük bir kısmı yalnızca uzun vadeli yatırımlar için değil, günlük faaliyetlerini sürdürmek için de yüklü finansman kaynağına gereksinim duyuyor. Fakat mevcut iktisat siyasetlerinin merkezinde yer alan sıkı para siyasetleri nedeniyle bu kaynağa erişim hayli güç ve maliyetli hale gelmiş durumda. Yüzde 70’leri bulan ticari kredi maliyetleri ve miktarsal kısıtlamalar altında üretimi ve yatırımları sürdürmek kolay değil. Bugün yaşanmakta olan süreç, son OVP’de elde edilen muvaffakiyet için özel kesimin büyük fedakârlıklar yaptığını ortaya koymaktadır. Bu fedakârlığın belirli bir sonu var. Münasebetiyle yeni OVP’de gerçek bölümün uzun yıllardır elde etmiş olduğu kazanımları riske sokmayacak, dayanma ve çaba gücünün limitlerini zorlamayacak bir bakış açısının oluşturulması gerektiğini bilhassa tabir etmek istiyorum.” diye konuştu.
