Foreks – Memleketler arası Para Fonu (IMF), Türkiye için 4.Madde Gözden Geçirme Raporunu yayımladı.
IMF heyeti, James P. Walsh liderliğinde, 29 Mayıs-11 Haziran 2024 tarihleri arasında 4.Madde istişarelerini yürütmek üzere Türkiye’yi ziyaret etti.
19-20 Ağustos 2024 tarihleri arasında sanal takip görüşmelerinin akabinde Walsh, değerlendirmelerde bulundu.
Walsh, “2023 ortasından bu yana ekonomik siyasetlerde yaşanan dönüşüm, Türkiye’nin genel siyaset karışımını sıkılaştırarak kriz risklerini değerli ölçüde azalttı ve inancı artırdı. Cari açık, 2024 birinci çeyrekte GSYH’nin %2,7’sine düştü, piyasa hassaslığı düzgünleşti, milletlerarası rezervler (takaslar ve başka yükümlülükler düşüldükten sonra) Nisan ayından bu yana 91 milyar ABD doları arttı, memleketler arası kredi kuruluşları Türkiye’nin hâkim risk notunu yükseltti ve CDS spreadleri 2023 ortasından bu yana yaklaşık 440 baz puan düştü.” dedi.
Manşet enflasyonun yaz aylarında azalmaya başladığını, fakat yüksek kalmaya devam ettiğini belirten Walsh, “Finans ve kurumsal kesimler şimdiye kadar görünür bir gerilim olmadan özgürleşme ve siyaset sıkılaştırmasını atlattı.” dedi.
Walsh, şöyle devam etti:
“Yetkililerin duyurduğu siyasetler uyarınca, IMF çalışanı hem GSYH büyümesinin hem de enflasyonun bu yıl ve gelecek yıl düşmesini bekliyor. Sıkı para ve gelir siyasetleri iç talebi baskılayarak 2024 büyümesini yaklaşık %3,4’e getirecek. Olumlu temel tesirlere karşın, hala güçlü olan atalet, enflasyonu Aralık sonunda yaklaşık %43 düzeyinde tutacaktır. Dış cephede, cari açık GSYH’nın yaklaşık %2,2’sine düşmeye devam edecektir. 2025 yılında, mali siyasetin daraltıcı hale gelmesi ve gerçek siyaset oranlarının olumlu kalması beklendiğinden, büyüme %2,7’ye daha da ılımlılaşacak ve enflasyon yaklaşık %24’e düşecektir. Orta vadede, enflasyonda daha fazla düşüş inancı artıracak ve büyüme %3,5-4 potansiyeline geri dönecektir. İhracat büyümesi cari açığı %2 civarında tutacak ve memleketler arası rezervler IMF’nin rezerv yeterliliği ölçütünün %100’ünün üzerinde kalacaktır.
Otoritelerin enflasyonla uğraşa yönelik kademeli yaklaşımı büyüme üzerindeki etkiyi sınırlamayı amaçlasa da, aşağı taraflı riskler taşıyor. Global güç fiyatlarının yükselmesi, Orta Doğu’daki çatışmadan yahut Ukrayna’daki savaştan kaynaklanan jeopolitik gerginlikler yahut sermaye akışlarının aksine dönmesi üzere enflasyonun rayından çıkmasına neden olabilecek risk ve şokların meydana gelebileceği devri uzatıyor. Enflasyon beklentilerinin daha süratli bir formda tekrar sabitlenmesi bu riskleri azaltacaktır. Ayrıyeten, daha yavaş büyüme kredi risklerini artırabilirken, döviz borçlanması ve carry trade akışları döviz likiditesi riskleri yaratıyor. Olumlu tarafta, 2024 3’üncü çeyrekte süratle düşen manşet enflasyon, geriye dönük enflasyon beklentilerini besleyerek fiyat baskılarını hafifletebilir.
Mali siyasete odaklanan daha sıkı bir siyaset karışımı, riskleri azaltacak ve enflasyonu daha süratli ve sürdürülebilir bir halde düşürecektir. Mali, nakdî ve gelir siyasetlerinin hepsinin birlikte çalışması gerekecektir. Daha sıkı siyasetlerden büyümeye kısa vadeli bir maliyet olsa da, süratli bir enflasyon düşüşünün sürdürülebilir olma mümkünlüğü daha yüksektir ve orta vadeli büyümeyi ve finansal istikrarı güçlendirecektir.
Enflasyonu düşürmeye yardımcı olmak için daha büyük ve daha evvelce yüklenmiş bir mali konsolidasyona muhtaçlık var. Vergi harcamalarını rasyonalize etmek ve vergi tabanını genişletmek nispeten süratli bir biçimde yapılabilir. Temel olmayan sermaye projelerine harcamaları sınırlamak (depremle ilgili harcamaları korurken) ve savunmasız haneleri korurken güç sübvansiyonlarını ıslahat etmek de yardımcı olacaktır. KDV’yi birleştirmek, gayriresmîliği azaltmak ve ahengi artırmak enflasyonu azaltmayı destekleyecek ve vergilendirmede adaleti artıracaktır. Birlikte ele alındığında ve mümkün olduğunca evvelden yüklendiğinde, GSYİH’nin yaklaşık %2,5’ine denk gelen tedbirler, enflasyonu düşürme gayretini desteklemek için 2024-2025 yılları ortasında mali dürtüyü daha düzgün kalibre edecektir. Türkiye’nin kamu borcu sürdürülebilirdir. Yetkililerin %3’lük orta vadeli açık gayesi, kamu-özel bölüm iştiraklerinden ve devlete ilişkin işletmelerden kaynaklanan mümkün riskleri ele almak için uygun mali alan sağlar.
Enflasyon kesin olarak aşağı taraflı bir yola girene ve enflasyon beklentileri TCMB iddia aralığına yaklaşana kadar sıkı finansal şartlara gereksinim duyulacaktır. Başlık enflasyonu ve enflasyon beklentileri TCMB’nin varsayım aralığına düşene kadar sıkı para siyaseti duruşunun sürdürülmesi gerekecektir. Enflasyon beklentileri düşmeye devam ettikçe finansal şartlar sıkılaşacaktır, lakin enflasyon 2025 sonu amaç aralığıyla dengeli bir yola yanlışsız düşmeye devam etmezse ek sıkılaştırma gerekebilir. Siyaset iletimini düzgünleştirmek için sermaye girişleri mümkün olduğunca büsbütün sterilize edilmeye devam edilmelidir. Siyaset oranı kredi büyümesi üzerinde bağlayıcı faktör haline geldikçe, niceliksel kredi hudutları kademeli olarak kaldırılmalı, bu da bağlantısı güçlendirecek ve para siyasetinin aktifliğini artıracaktır. Enflasyon sürdürülebilir bir aşağı taraflı eğilime girene kadar TCMB, çok gerçek pahalanmadan kaçınırken süreksiz döviz kuru oynaklığını yumuşatmaya devam etmeli ve rezerv tamponlarını fırsatçı bir biçimde yenilemelidir. Enflasyon düştükçe ve rezerv tamponları güzelleştikçe müdahale azaltılabilir ve döviz kurunun bir şok emici üzere davranmasına müsaade verilebilir. Kalıcı şoklara müdahaleden kaçınılmalıdır.
Hala yüksek olan enflasyon ataleti ele alınmalı. Fiyatları, fiyatları ve öteki mukaveleleri (kiralar gibi) yıllık olarak ve ileriye dönük enflasyona nazaran belirlemek, beklentileri sıfırlamak ve rekabet gücünü korumak için çok değerlidir. İzafî fiyatlar ayarlandıktan sonra, geriye dönük endeksleme ortadan kaldırılmalı ve kamu dalı tarafından yönetilen fiyatlar üretim ve bakım maliyetleriyle uyumlu hale getirilmelidir.
Finansal istikrarın sürdürülmesi daima dikkat ve daha fazla ıslahat gerektirecektir. Makro ihtiyati siyasetler sistemik riskleri sınırlamaya odaklanmalıdır. Bu bağlamda, lira rezerv ihtiyaçları kolaylaştırılmalı, para piyasası işleyişi güzelleştirilmeli ve TCMB vadeli mevduatları genişletilmelidir. 2023 FSAP ile dengeli olarak , nezaret çerçevesi, bilhassa döviz, hâkim, kredi ve faiz riski için Basel Çerçevesi ile uyumlu hale getirilmeli ve TCMB’nin acil likidite yardım siyasetleri güçlendirilmelidir. Türkiye’nin Haziran ayında Finansal Hareket Vazife Gücü’nün (FATF) “Gri listesinden” çıkarılması memnuniyet vericidir.
Politika çerçevelerinin güçlendirilmesi, KOBİ’lere yönelik manilerin ele alınması, işgücü piyasasının işleyişinin uygunlaştırılması ve yeşil geçişin hızlandırılması orta vadeli büyümeyi artıracak ve daha yeşil ve daha eşit bir halde dağıtılmış hale getirecektir. Öncelikler ortasında gayriresmîliği azaltma, işgücü piyasası esnekliğini artırma ve bayan işgücü iştirakini destekleme ıslahatları yer almaktadır. İşletme onayları ve müsaadeleri için tek elden mağaza kurulması üzere KOBİ’ler üzerindeki düzenleyici yüklerin basitleştirilmeye devam edilmesi, inovasyonu ve büyümeyi destekleyecektir. KOBİ’lerin uyumluluk maliyetlerini ve vergi yüklerini azaltmak verimliliği artıracaktır. Ulusal iklim hedefleri belirlenmiştir. Avrupa Birliği (AB) ile uyumlu bir lokal Emisyon Ticareti Sistemi kurulması, iklim amaçlarına ulaşılmasına katkıda bulunacak ve AB’ye kıyasla rekabet gücünün korunmasına yardımcı olacaktır.”
